İngilizcede Sık Yapılan Hatalar: Söylemek İstediğin Şeyin Anlamını Tamamen Değiştirebilecek 5 Hata
“Hunters please use caution when hunting pedestrians using walk trails.”
Bu cümleyi anadili İngilizce olan kime göstersen kahkaha atacaktır.
Neden mi? Bu cümlenin sorunu ne?
Bu cümlenin sorunu noktalama işaretlerinin olmaması!
Nokta ve virgül gibi semboller dilin daha net ve daha anlaşılır olmasına yardımcı olur.
Bunları es geçmek ya da yanlış kullanmak bazı saçma ve kafa karıştırıcı cümlelerle sonuçlanacaktır.
Noktalama işareti kullanılmadığı zaman yukarıdaki cümlede avcıların yayaları avlarken (hunting pedestrians) dikkatli olmaları söyleniyordur.
Bu çok saçma!
Şimdi de doğru noktalama ile zaman aynı cümleye bir bak:
“Hunters, please use caution when hunting. Pedestrians using walk trails.”
Kulağa daha mantıklı geliyor, değil mi?
Noktalama işaretleri cümlelere anlam katar ve anlam son derece önemlidir.
Noktalama hataları, İngilizcede sık yapılan hatalar arasındadır.
Doğru duydun: İngilizcede en sık karşılaşılan hatalardan bazıları noktalama işaretlerinin düzeltilmesiyle düzeltilebilir.
Daha fazlasını öğrenmek için bu yazıyı okumaya devam et!
Ve eğer bir avcıysan lütfen avlanırken dikkatli ol. Yayaları avlama.
Download: This blog post is available as a convenient and portable PDF that you can take anywhere. Click here to get a copy. (Download)
Sık Kullanılan Noktalama İşaretleri
İngiliz dilinde çok fazla noktalama işareti bulunmaz ama olanlar son derece önemli bir rol oynamaktadır. İşte en sık kullanılan noktalama işaretlerinden bazıları:
Nokta ( . ) — Noktanın görevi bir cümle ve düşünceyi sonlandırmaktır. Okuyuculara bir sonraki düşünceye geçmeden önce durup bir nefes alma fırsatı ve bir anlık duraklama zamanı sağlar.
Virgül ( , ) — Virgülün görevi cümlenin ortasında bir duraklama sağlamaktır. Liste yaparken, iki tümceyi birbirinden ayıran ve okuyucuya cümle sonlanmadan önce kısa bir duraklama anı sağlamak için virgül kullanılır.
Soru işareti ( ? ) — Soru işareti, okuyucunun bir cümlenin soru cümlesi olduğunu anlamasını sağlar.
Ünlem ( ! ) — Ünlem, bir cümleye vurgu yapar ve öfke ve heyecan gibi aşırı duyguları ifade eder.
İki nokta ( : ) — İki noktanın görevi okuyucuyu okuyacağı bir şeye hazırlamaktır. İki nokta genellikle bir liste yapmak ya da önemli bir şeyi vurgulamak için kullanılır.
Noktalı virgül ( ; ) — Noktalı virgül bir virgülden daha uzun ama bir noktadan daha kısa bir mola sağlar. Anadili olarak İngilizce konuşanlar da dahil pek çok kişi noktalı virgülü nasıl kullanması gerektiğini tam olarak bilmez! Aşağıda noktalı virgül kullanımına ilişkin bazı kaynakları paylaşacağız ama şunu hatırla: Eğer emin değilsen onu kullanma. Her zaman bir cümleyi yeniden kurabilir ya da onu iki cümleye bölebilirsin.
Kesme işareti ( ‘ ) — Kesme işareti iyelik belirtmeye yardımcı olur. Diğer bir deyişle, bir şeyin başka bir şeye ait olduğunu göstermek için kullanılır. “It is” (it’s) ve “they are” (they’re) gibi sıkça kullanılan sözlerin kaynaştırmalarında da kullanılırlar.
Tırnak işareti ( ” ) — Bu işaretler birisinin konuştuğunu ya da birisinden alıntı yaptığını gösterir.
Parantez ( ( ) ) — Parantez ayrıntı vermek ya da o cümle için hayati önem taşımayan şeylerden bahsetmek için kullanılır.
Tire ( – ) — Tire “my 3-year-old cousin” tümcesinde olduğu gibi sıfatlar oluşturmak için kullanılır. Ayrıca “well-being” gibi sıkça kullanılan iki parçalı sözcükleri de birbirine bağlar.
Uzun çizgi ( — ) — Uzun çizginin iki tipi mevcuttur, uzun çizgi ve orta çizgi. Uzun çizgi çift tireden ( — ) meydana gelir ve bir liste eklemek ya da ek bilgi vermek için cümleleri bölme amaçlı kullanılır. Örneğin: “I told her to take a pen—a green one, not a red one—back to her desk.” Orta çizgi ( – ) ise bir tireden uzundur ve “sayfa 3–15” gibi değerleri birbirine bağlamak için kullanılır.
Bu listenin uzun göründüğüne bakma—muhtemelen zaten bu noktalama işaretlerini biliyordun. Ve eğer bilmiyorsan, eh…
Noktalama İşaretleri Hakkında Daha Fazlasını Öğren
Noktalama işaretleri hakkında daha fazlasını öğrenmek için internette tonlarca kaynak mevcut. Bunlardan bazıları ciddiyken diğerleri biraz daha… eğlenceli. İşte noktalama işaretleri hakkında daha fazlasını öğrenebileceğin en sevdiğimiz kaynaklardan bazıları:
- The Oatmeal’in noktalı virgül ve kesme işareti rehberleri son derece eğlenceli ve bazen de tuhaf yöntemlerle bu iki kafa karıştırıcı noktalama işaretini öğretiyor.
- The Punctuation Guide adlı sitenin tamamı noktalama işaretleri ve bunların kullanımına adanmıştır.
- Biraz daha geleneksel bir şeyler arıyorsan Skills You Need sana noktalamanın ilkeleri için iyi bir rehber sunuyor.
- Farklı tireler ve çizgiler hakkında daha fazlasını mı bilmek istiyorsun? Check out bu kısa rehbere bir göz at.
- Kendini test etmeye hazır mısın? Purdue OWL, ne kadar öğrendiğini test etmene yardımcı olacak bazı noktalama testleri sunuyor.
Yukarıdaki listede ve verilen kaynaklarda bulunan noktalama işaretlerinin tümü İngilizcenin son derece önemli parçalarıdır. Bunlar o kadar önemlidir ki İngilizcede en sık yapılan yazım hatalarından bazıları noktalama işaretlerinin düzeltilmesiyle düzeltilebilir.
Aşağıda bu sık yapılan hatalardan beşini ele alacağız, böylece bunları bir daha yapmayacaksın!
İngilizcede Sık Yapılan Hatalar: 5 Yaygın Yazım Hatası!
1. Vurgulama amaçlı tırnak işareti kullanımı.
Tırnak işaretleri, birisinin daha önce söylemiş ya da yazmış olduğu şeyi göstermek, unvanları birbirinden ayırmak ve belirli sözcük ve harflere referans vermek için kullanılır (bu kullanımın örneklerini bu yazıda göreceksin).
Bunlar bir sözcüğü vurgulamak için kullanılmaz.
Aslında tırnak işaretlerinin son bir kullanımı bunu son derece komik bir hata haline getirmektedir.
Bunu anlamak için öncelikle o harika “ellerle tırnak işareti yapma” hareketini öğrenelim. (Burada “ellerle tırnak işareti yapma” sözünü çevreleyen tırnak işaretleri belirli bir söze referans vermek için kullanılır. Argo, deyimler ve diğer günlük dil unsurları da bazen yazı içinde tırnak içine alınır.) İşte burada “Friends” dizisinden Joey’nin bunları sevimli bir şekilde yanlış kullandığını görebilirsin.
“Ellerle tırnak işareti yapma” hareketini konuşurken parmaklarını oynatarak yaparsın. Bu hareketi yapmak, yazmaksızın sözcüklerin etrafına tırnak işaretleri koymanın bir yoludur. Ellerle tırnak işareti yapmak aslında söylediğin şeyi ifade etmediğini ya da alaycı konuştuğunu göstermek için kullanılır. Tırnak işaretlerinin bu kullanımı yazılı dilde de görülebilir.
Örneğin, birisinin bir şeyi “kazara” aldığını söylüyorsan aslında söylediğin şey o kişinin o şeyi bilerek aldığıdır.
İşte bu nedenle beware of the “dog” yazacak olursan bu, cümlenin sonuna göz kırpma işareti koymak gibidir. Bu “köpek” aslında 20 yaşında ve ayakta zor duruyor olabilir ya da aslında bir kedi dahi olabilir! Benzer şekilde, “cheese” burgers yazdığını görürsen içinde peynir olmadığından emin olabilirsin (ve içinde gerçekte ne olduğunu bilmek dahi istemeyiz).
Bir sözcüğü vurgulamak için onu italik yazabilir ya da koyu vurgu yapabilirsin. Bunun altını çizebilir ve hatta BÜYÜK HARFLE dahi yazabilirsin. (Bununla birlikte tamamen BÜYÜK HARF kullanımının resmi yazışmalarda kabul edilebilir olmadığını ve sinir bozucu olduğunun düşünüldüğünü unutma!) Ama lütfen tırnak işaretini vurgu yapmak için kullanma.
Söz tırnak işaretinden açılmışken işte hatırlaman gereken üç şey:
- Virgül ve nokta kapatan tırnak işaretinden önce yazılır.
“I don’t really know what that means,” Joey said.
- Soru işaretleri ve ünlemler eğer alıntının bir parçasıysa kapatan tırnak işaretinden önce yazılır.
He exclaimed, “I hate pastrami!”
Alıntının bir parçası değilse tırnak işaretleri dışına yazılır.
Have you ever seen the movie “Gone with the Wind”?
- İki nokta, noktalı virgül ve tire her zaman kapatan tırnak işaretinin dışına yazılır.
I had two goals for my “me day”: sleeping, and sleeping some more.
Burada “me day” belirli bir şeye referans veren ve günlük konuşmada yer bulan bir söze örnektir (burada kişinin kendisine ayırdığı gün anlamına gelmektedir).
Bu küçük kuralların ihlal edilmesi dahi kafa karışıklığına neden olabilir. Filmin adının kendisi bir soru cümlesi mi (“Gone with the Wind?”) yoksa bir beyan cümlesi mi (“Gone with the Wind”)? Soru işaretlerinin kullanımına dikkat et!
2. Çoğul eki ile iyelik ekinin karıştırılması.
Birçok kişinin kesme işareti kullanırken neden sorun yaşadığını anlamak zor değil. Bunlar kafanı karıştırabilir!
Bunun yerine hadi çoğul ekiyle başlayalım. Bir şeyi çoğul yapmak o şeyi tek bir şeyden daha fazlasına dönüştürmektir. Bir kedi “many cats” haline gelir. Bir tek sınıf “a few classes” olur. Bir çok ismi çoğul yapmak için sonuna “-s” ya da “-es” eklenmesi yeterlidir ve belirli harflerle biten sözcükler için bazı özel kurallar mevcuttur (bunun hakkında daha fazla bilgiye buradan ulaşabilirsin). Ancak bir esas hiçbir zaman değişmez: Bir sözcüğü çoğul yapmak için hiçbir zaman kesme işareti kullanman gerekmez.
O halde neden kesme işaretine ihtiyaç duyarız? Bir şeyin başka birisine ait olduğunu göstermek için—yani iyelik belirtmek için. Bir kediye ait olan oyuncak fare için “the cat’s toy mouse” deriz. Bir arkadaşına ait olan bir ev için “your friend’s house” deriz.
Birçok kişi söz konusu çoğul iyelik ekleri olduğunda sıkıntı yaşamaktadır. Temel kurallar belki de düşündüğün kadar karmaşık değildir:
- “-s” ile biten çoğul isimler için bu “s” harfinden sonra sadece bir kesme işareti eklemen yeterli.
- Diğer her türlü isim için bir kesme işareti ve bir de “s” kullan.
İşte bu kadar! Kafan hala karışık mı? Arkadaşlarının uçurtma uçurmak için dışarı çıktıklarını varsayalım. Uçurtmalar arkadaşlarına aittir, dolayısıyla da bunlara “your friends’ kites” diyebiliriz. Arkadaşın Chris’in uçurtması kırıldığı için uçurtması olmadığını varsayalım. Chris çoğul bir isim değildir, dolayısıyla da adı “s” ile bitiyor olsa dahi “Chris’s broken kite” demelisin.
Bu durum sadece biraz daha karmaşık hale gelecek: Bazen “s” ile biten tekil isimden sonra sadece bir kesme işareti görürsün. Bu kural telaffuz, farklı yazma stilleri ve belirli isimlerin nasıl okunduğuna bağlı olarak değişebilir. Örneğin, “James’s kite” ve aynı zamanda “James’ kite” şeklinde yazıldığını görebilirsin. Bununla birlikte, yukarıdaki iki kuralı kendi yazılarında kullanabilir ve bunların genellikle doğru kabul edileceğine emin olabilirsin.
Kesme işareti ile ilgili hatırlaman gereken diğer iki husus:
- Bunlar aynı zamanda “it’s” ve “that’s” gibi kaynaştırmalar için de kullanılır. Bu sözcükler, “it is” ve “that is” yerine kullanıldıkları için iyelik belirtmezler. Eğer emin değilsen bu kaynaştırmayı parçalara ayırmak ve sana anlamlı gelip gelmediğini görmek olacaktır:
It’s raining outside. / It is raining outside.
Bu işe yarar!
- İyelik zamirlerinde kesme işareti kullanılmaz. Bu da “his,” “hers” ve “its” gibi sözcüklerin bir kesme işareti gerektirmediği anlamına geliyor.
Bu kuralları hatırlamasan da bir şeyi hatırlaman yeterli: Çoğul isimler hiçbir zaman “s” harfinden önce kesme işareti almaz. Dolayısıyla tekil ismi çoğul isme dönüştürürken kesme işareti ekleme!
3. Gereğinden fazla virgül kullanmak.
Bir şey hakkında çok heyecanlandığın için cümlelerinin birbirine girdiği olmuş muydu?
“Oh my gosh, I can’t believe he (or she) asked me out, this is the best day ever, I’ve been dreaming about this, I have no idea what to wear!”
Vay canına, ağır ol bakalım! Bu cümleyi yavaşlatmak için virgül yeterli olmaz. Bütün bu düşünceler arasında gerçek duraklamalar yapmayınca bu cümle bağlaçsız bileşik cümle haline gelir. Bu, bir bisikletin kontrolden çıkması gibidir—nasıl duracağını bilemezsin ve sonunda da duvara toslarsın!
Eğer yazılarında çok fazla virgül kullandığını görecek olursan, bir cümleye çok fazla düşünce sığdırmaya çalışıyor olabilirsin. Aynı zamanda bağlaçsız bileşik cümleler kuruyor da olabilirsin. Şu örneğe bir göz at:
I’ve been dreaming about this, I have nothing to wear.
Burada birbiriyle alakasız iki şey birbirinden bir virgülle ayrılmıştır. Buna comma splice adı verilir ve bu, büyük yanlış anlaşılmalara neden olabilecek bir hatadır.
Neyse ki bu sık rastlanan hatayı düzeltmenin oldukça kolay bir yolu bulunur:
- Virgül yerine nokta koy.
I’ve been dreaming about this. I have nothing to wear.
- Virgülden sonra bir bağlaç ekle. “And,” “but” ve “or” gibi sözcükler bir cümlenin iki parçası arasındaki ilişkiyi gösterir. Bunlar anlama da katkıda bulunabilir:
I’ve been dreaming about this, but I have nothing to wear.
Virgül kullanımını abartmanın iki yolu bulunur ama comma splice bunların en yaygını (ve kafa karıştırıcı) olanıdır.
Virgülü yanlış yere koymak da söylemek istediğin şeyi tamamen değiştirebilir. Örneğin, yavru fokları kürkleri için sopalarla öldürmek (yani ölene kadar sopayla vurmak) korkunç bir şeydir. Bu önemli bir konu—virgülü yanlış yere koyarsan bu örnekteki gibi tamamen değişebilecek bir konudur.
Bu resimde “stop clubbing baby seals” yerine “stop clubbing, baby seals” denmiştir. Burada virgülün yeri “stop clubbing” sözcünü bir girizgaha çevirir ve yavru foklardan partiye son vermelerini istiyormuş gibi bir anlam verir!
Virgülün sık rastlanan yanlış kullanımları için bu sayfaya bir göz at.
4. Yeterince virgül kullanmamak.
Önce çok fazla virgül kullandığını söyledik, şimdi de yeterince kullanmadığını mı söylüyoruz? Doğru duydun! Virgülü ait olmadığı yerlerde kullanmak sorunlara neden olabilir ama virgülü kullanmamak da aynı soruna neden olacaktır. Şu gibi yerlerde virgül kullanmayı unutma:
- Ögelerden bir liste oluştururken.
I need to buy broccoli, kale, and ice cream.
- Bir bağlaç (“and,” “but,” “or” gibi sözcükler) kullanırken, virgülün her iki yanı kendi başına eksiksiz cümleler gibi okunabiliyorsa.
I want to go to sleep, but I still have work to do.
- Bir girizgah yaparken.
Even though the music was quiet, it still gave me a headache.
- Tarih ve konumları sıralarken.
I’ve lived in Brooklyn, New York, since June 20, 1997.
- Ek ve zorunlu olmayan bilgiler verirken.
Michael Bay, a film director, loves explosions.
Ögelerin sıralanması hakkında kısa bir not: Yukarıdaki ilk cümle bazen şu şekilde de yazılabilir:
I need to buy broccoli, kale and ice cream.
Bu son virgüle “Oxford comma” adı verilir. Bazen kullanılır ve bazen de kullanılmaz. Bu senin tarzına bağlı! Eğer bir kişi ya da bir yer (okul ya da bir yayımcı) için yazıyorsan, hangisini tercih ettiklerini sor.
Bunlardan herhangi birini kullanmamak bir cümleyi uzun ve insanın nefesini kesen bir cümle haline getirir. İşte bu nedenle bir tuvaletin sadece “disabled elderly pregnant children” için olduğunu söylemek saçmadır! Hamile, yaşlı ve engelli kaç tane çocuk gördün?
Daha da fazla virgül kuralı için Punctuation Guide page (bunu yer imlerine eklemiştin, değil mi?) ziyaret etmen gereken yerdir.
5. Tireleri unutmak.
Tire yine karşımıza çıktı! Tirenin o kadar da önemli olmadığını düşünebilirsin ama karşına bir “dog-eating cat” çıkana kadar bekle! Tireler fikirleri birleştirir. Bunlar tanımları bir arada tutan yapışkanlar gibidir. Oldukça önemli bir yere sahiptirler!
Örneğin köpek yiyen kedimizi ele alalım. Bu küçük çizgiyi “dog” ile “eating” arasına koyarak bu ikisini tek bir tanım haline getirmiş oluyorsun. Bu da tire kullanarak köpek yiyen kediye sahip olabileceğin anlamına geliyor.
Tire kullanmadığın zaman ise “dog” ve “eating” sözcükleri birbirine bağlı değildir ve bu sözün anlamını değiştirir. Şimdi de “dog eating cat” ya da şu anda bir kediyi afiyetle yiyen bir köpekten bahsediyor olursun (öğk, biri buna bir son versin!).
Umarız hiçbir zaman kedi yiyen köpek ya da kediyi yiyen köpek hakkında konuşman gerekmez. Tirelerin gerçek hayattan örneklerde de karşına çıktığını göreceksin.
Mesainin uzunluğu “twenty four-hour” mu yoksa “twenty-four-hour” mu? Kendini bir “small business owner” olarak mı yoksa bir “small-business owner” olarak mı tanımlıyorsun?
Tire kullanımını es geçmek kafa karışıklığına ya da en azından komik bir düşünceye neden olabilir (dört saat mesai yapan kısa boylu bir iş adamı gibi).
Tire kullanımını hakkında daha fazla bilgi için GrammarBook.com ve Penn Foster son derece anlaşılır kılavuzlar sunuyor.
Bu basit noktalama düzeltmeleriyle artık daha anlaşılır cümleler yazmaya başlayabilirsin. İngilizcede sık yapılan hataları böylece özetlemiş olduk.