İngilizce Ünlüler: Nasıl Telaffuz Edildiklerini Bugün Öğren!

Wtht vwls w wld hv n lngg.

Bir saniye, o da neydi öyle?!

Bir cümleden ünlü harfleri çıkardığında işte bu olur. Demek istediğimiz şey…

İngilizce ünlüler olmasaydı İngilizce konuşamazdık.

İngiliz dilinde en sık kullanılan harf bir İngilizce ünlü harf olan E harfidir.

O, I ve A ünlüleri de İngilizcede en sık kullanılan ilk yedi harf arasındadır. Sözcükler kurmak için ünlü harflere ihtiyacımız var—onlar olmadan diğer harfleri telaffuz etmek neredeyse imkansız olurdu.

Ne yazık ki, söz konusu telaffuz olduğunda ünlüler aynı zamanda İngilizcenin en zor yanlarından biridir. İngilizce ünlüleri söylemenin o kadar çok yolu var ki!

İyi haber ise İngilizce ünlü sesleri telaffuz etmenin sadece birkaç farklı yolu olmasıdır. Bilmen gereken şey ise her bir sesi nasıl kullanacağındır.

Bu yazının sonunda İngilizce ünlülerin kullanımı için kapsamlı bir rehber bulacaksın. Ama öncelikle bazı İngilizce ünlüleri tanıyalım.

Download: This blog post is available as a convenient and portable PDF that you can take anywhere. Click here to get a copy. (Download)

Ünlü Harf Nedir?

Bu sorunun en basit cevabını yukarıda vermiştik: A, E, I, O, U ve bazen de Y harfleri ünlü harflerdir.

Alfabenin geriye kalan tüm harfleri ünsüz harflerdir. Bunların genellikle ilkokulda ezberletilmesi nedeniyle bunu zaten biliyor olabilirsin.

Peki bu harflerin neden ünlü olduklarını hiç merak ettin mi?

Yüksek sesle E (Türkçe İ) sesi çıkar. Şimdi de aynı şeyi dilini dişlerin arasına ya da üst damağına yerleştirerek yapmayı dene. Ve ağzını kapatıp bir kez daha dene. Ses yolunun önünde dudaklar ya da dilin gibi bir şey olduğu zaman bu sesi çıkarmak zor—ve hatta imkansız—değil mi?

İşte ünlü harfler de budur: ses ya da hava ağızdan çıkarken bunun önünde hiçbir engel olmaması halinde çıkan sesler.

Ünsüz sesler ise dilin ya da dudaklarını belirli şekillere sokarak çıkardığın seslerdir. Bunlar ağzından çıkan havayı engelleyerek onu belirli bir sese dönüştürür.

Ünlüler ünsüz sesler arasına yerleştirildiğinde tüm sesler bir araya gelir ve bir sözcük oluşur.

Ünlü Sesler Doğru Telaffuzun Anahtarıdır

G ve C gibi bazı ünsüzlerin iki farklı sesi vardır ama bunlar istisnadır. İngiliz dilinde bulunan ünsüzlerin çoğu tam olarak duymayı bekleyeceğin seslere sahiptir. B harfi B sesini çıkartır ve D harfi de D sesini çıkartır. Bundan daha basit olamazdı!

Ünlüler ise biraz daha farklıdır. Ünlü harfler, bir sözcüğün anlamını değiştirebilen ya da anadili İngilizce olanlar için kulağa “yanlış” gelmesine neden olan birkaç farklı telaffuza sahiptir. Eğer telaffuz konusunda sorunlar yaşıyorsan, ünlü telaffuzunu düzeltmenin bu sorunların birçoğunu gidermesi işten bile değil.

Her Durum için Bir Ünlü Ses

Çoğu ünlü harfin iki telaffuzu bulunur: bir uzun ses ve bir kısa ses.

Ünlü harfler bir sözcük içerisinde nerede olduklarına, etraflarında hangi harfler olduğuna ve bazen de sözcüğün hangi dilden geldiğine bağlı olarak seslerini değiştirebilirler.

Neyse ki ünlü harf telaffuzunu kolaylaştırmak için hatırlayabileceğin birkaç basit ipucu ve kural bulunmaktadır.

Şu sözcükleri yüksek sesle söyle:

bat
bet
bot
but

Hepsi nasıl da kulağa farklı geliyor. Peki ya şu sözcükler:

bait
beet
boot
boat

Eğer bu sözcüklerin tümünün telaffuzu birbirine benziyorsa ya da bunları nasıl telaffuz edeceğini bilmiyorsan endişelenme—Bu makalenin sonuna geldiğimizde bunların tam olarak hangi sese sahip olduğunu bileceksin!

Başlamadan Önce

Telaffuz çalışması yaparken yakınlarda bir ayna bulundur. Ünlü sesler çıkarırken doğru sesi çıkarabilmek için ağzının şekli son derece önemlidir.

Ayrıca, her bir ses için dilinin nerede olduğunu bilmen gerekir. Dilini ağzının içerisinde oynatarak farklı sesler çıkarmayı dene. Komik sesler çıkaracaksın, bunu yaparken eğlenmene bak—ama bunu yapmak aynı zamanda sen konuşurken dilinin nerede olduğunu daha iyi hissetmene yardımcı olacak.

Bu sayfada göreceğin Şekil 41 (yaklaşık olarak sayfanın yarısında), ünlü sesler çıkarırken ağzının nasıl görünmesi gerektiğini gösteriyor. Sayfanın biraz daha üst bölümünde, bir kişi bu sesleri söylerken çekilmiş bir dizi fotoğraf bulunuyor ve hepsi için dilin nerede olduğunu görebiliyorsun.

Bu sadeleştirilmiş çizelge de dilin ağız içerisindeki konumunu gösteriyor. Eğer dilinin konumunu söyleyemiyorsan, (temiz) bir parmağını ağzına götür ve sesi çıkarırken diline dokun. (İnsanların tuhaf bakışlarından kaçınmak için bunu yalnız kalabileceğin bir yerde yapmak isteyebilirsin!)

Bazı komik ve eğlenceli egzersizler ile dilini ve ağzını kullanma alıştırmaları yapabilirsin. Bu videoda olduğu gibi ünlü sesler arasındaki farkı hissetmek için ağzını abartılı bir şekilde hareket ettir.

Ya da bu videodaki gibi bazı dil egzersizleri yap. Ne de olsa dil bir kastır!

İngilizce Ünlüler ve Telaffuzları

Aşağıda ünlü sesler, bu sesleri nasıl çıkaracağın ve ne zaman çıkaracağın hakkında bir liste bulacaksın.

Çoğu zaman harfler kendi seslerini üretir (yani A harfinin A sesine sahip olması gibi).

Bazı nadir durumlarda ise harflerin kombinasyonu ile belirli bir ses üretilir (tıpkı uzun A sesinin EI harfleriyle üretilmesi gibi). Bu özel durumları birer yıldız işareti (asterisk) ile işaretledik—yani bu sembol: *.

Her kuralın istisnaları olduğunu unutma!

Uzun Ünlü Sesler

Uzun A Sesi

Ses:

A harfinin uzun sesi tıpkı onu alfabede okuduğumuz gibidir: EI (Türkçe EY). Ağzını geniş, kapalı bir şekle sokarak bu sesi çıkar.

Ne zaman kullanılır:

1. A harfi sözcüğün sonuna yakın olduğu zaman, peşinden bir ünsüz ve sessiz E geldiği zaman. Örneğin: fate, debate.

2. A harfini, Y harfi de dahil başka bir ünlü izlediği zaman. Örneğin: fail, maybe, maelstrom.

*3. EI harflerini sessiz GH izlediği zaman. Örneğin: weight, neighbor.

Örnekler:

No way! That dress is on sale for one day only, but I’m not able to fit into it!? I blame all that cake I ate yesterday.

Uzun E sesi

Ses:

E harfinin uzun sesi tıpkı onu alfabede okuduğumuz gibidir: EE (Türkçe İ). Ağzını geniş ama dişlerin neredeyse birbirine değecek kapalı bir şekilde açarak bu sesi çıkar.

Ne zaman kullanılır:

1. E harfini başta A veya E olmak üzere başka bir ünlü izlediği zaman. Örneğin: feed, bleeding, appeal.

2. E harfi sözcüğün sonuna yakın olduğu zaman, peşinden bir ünsüz ve sessiz E geldiği zaman. Örneğin: eve, these.

3. E harfi sözcüğün sonunda olduğu ve sessiz olmadığı zaman. Örneğin: me, be.

4. E harfini sözcüğün sonunda Y harfi izlediği zaman. Örneğin: monkey, money.

*5. Y harfi birden fazla heceden oluşan bir sözcüğün sonunda olduğu zaman. Örneğin: lady, funny.

*6. IE harfleri sözcük içerisinde birlikte kullanıldığı zaman. Örneğin: believe, piece.

Örnekler:

I can’t believe this! Last evening I was pulling weeds in my garden and accidentally cut myself and started to bleed. It’s going to take a week to heal. Maybe gardening in the dark is not such a good idea…

Uzun I Sesi

Ses:

I harfinin uzun sesi tıpkı onu alfabede okuduğumuz gibidir: AIY (Türkçe AY). Ağzını nötr (ne çok geniş ne çok kapalı; tam ortada) hafifçe yuvarlatılmış bir şekle getirerek bu sesi çıkarabilirsin.

Ne zaman kullanılır:

1. I harfini bir ünsüz ve sonra da başka bir ünlü izlediği zaman. Örneğin: ice, line, iris, dinosaur.

2. I harfini sessiz GH izlediği zaman. Örneğin: sight, night.

3. I harfini bir sözcüğün sonunda sessiz E izlediği zaman (sözcük geçmiş zaman çekiminde ve D harfiyle sonlanıyorsa da böyledir). Örneğin: tie, lie, tried.

4. I harfini sessis S harfi takip ettiği zaman, özellikle “island” ve “aisle.” sözcüklerinde

5. “I” zamirinde!

*6. Y harfi tek heceli bir sözcüğün sonunda olduğu zaman ve bunu sessiz E takip etmesi fark etmeksizin. Örneğin: try, my, bye.

Örnekler:

Last night, Mike and I tried to run nine miles but we only made it to one before my side started to hurt. Next time, we’ll just ride our bikes.

Uzun O sesi

Ses:

O harfinin uzun sesi tıpkı alfabede okunduğu gibidir: OH (Türkçe O). Ağzına yuvarlak bir şekil vererek bu sesi çıkarabilirsin.

Ne zaman kullanılır:

1. O harfini bir ünsüz ve sonra da başka bir ünlü izlediği zaman. Örneğin: remote, oboe, nose.

2. O harfini W izlediği zaman. Örneğin: bowl, elbow.

3. O harfini Y de dahil olmak üzere başka bir ünlü harf izlediği zaman. Örneğin: boat, poison, boy, toe.

4. O harfini ST harfleri izlediği bazı durumlarda (bunun istisnaları lost, cost, frost ve az sayıda diğer sözcüktür). Örneğin: most, ghost.

5. O harfini LD harfleri izlediği zaman. Örneğin: cold, bold, folder.

6. O harfini UGH harfleri izlediği zaman. Örneğin: though, dough.

Örnekler:

My friends went on a boat ride today. They left the coast and rowed to a little cove, where the foam was white and bubbly. By the time they got home, though, it was late and cold. I hope they won’t get sick!

Uzun U Sesi

Ses:

Uzun U sesi alfabedeki okunuşuyla aynı sese sahiptir: YU (Türkçe U). Ağzına yuvarlak bir şekil verdikten sonra dilini dudaklarına yaklaştırarak bu sesi çıkarabilirsin.

Ne zaman kullanılır:

1. U harfini bir ünsüz ve sonra da başka bir ünlü izlediği zaman. Örneğin: cute, universe, music.

2. U harfini E ya da I harfi izlediği zaman. Örneğin: duel, clue, fruit.

3. “You” zamirinde!

*4. EW harfleri sözcük içerisinde birlikte kullanıldığı zaman. Örneğin: drew, jewel.

Örnekler:

I drew a huge unicorn on my wall. I wanted it to be cute but it came out looking confused instead, so I got mad and threw my paints at it. Now it looks more like a mule.

Kısa Ünlü Sesler

Kısa A sesi

Ses:

A harfinin kısa sesi kısa bir AH sesidir (yaklaşık olarak Türkçe E). Ağzını dar bir şekilde açarak ve dudakların birbirinden ayrı olacak şekilde bu sesi çıkarabilirsin.

Ne zaman kullanılır:

1. A harfini sözcüğün sonunda tek ya da çift ünsüz harf/harfler izlediği zaman. Örneğin: cat, back, mattress.

2. “a” sözcüğünde

Örnekler:

My dad had a bat as a pet when I was young. One day he sat in my mom’s favorite hat and ruined it. I never saw him again.

Kısa E sesi

Ses:

E harfinin kısa sesi, bir şeyden etkilenmediğin zaman çıkardığın sese benzer: EH (Türkçe E). Ağzını dar bir şekilde açarak ve dişlerin birbirine yaklaşacak (ama dokunmayacak) şekilde bu sesi çıkarabilirsin.

Ne zaman kullanılır:

1. E harfini sözcüğün sonunda tek ya da çift ünsüz harf/harfler izlediği zaman. Örneğin: bet, melt, letter.

Örnekler:

On the day of the wedding, Ted’s best friend gave him a hen as a present. He said it was for good luck, but I bet he just thought it was funny.

Kısa I sesi

Ses:

Kısa I sesi bir homurtuya benzer: IH (Türkçe İ). Ağzına nötr bir şekil verdikten sonra gırtlağının arkasından bu sesi çıkarabilirsin.

Ne zaman kullanılır:

1. I harfini sözcüğün sonunda tek ya da çift ünsüz harf/harfler izlediği zaman. Örneğin: it, little, ship.

Örnekler:

I once saw a pig and a kitten living in an igloo… and then I woke up. What a silly dream!

Kısa O sesi

Ses:

Bu ses, U ve O arasında bir sestir ve canın yandığı zaman çıkardığın sese benzer: AUGH(yaklaşık olarak Türkçe A). Ağzını hafifçe yuvarlak ama geniş bir şekle sokarak bu sesi çıkarabilirsin.

Ne zaman kullanılır:

1. O harfi sözcüğün sonunda tek ya da çift ünsüz harf/harfler izlediği zaman. Örnek: bother, stop, box.

2. O ya da A harflerini U harfi ya da UGH harfleri izlediği zaman. Örneğin: cousin, trouble.

*3. A harfini R, T, L ya da W harflerinden biri izlediği zaman. Örneğin: bar, father, calm, paw.

Örnekler:

My cousin got into big trouble for leaving the cow outside at night. Luckily, there were no wolves or foxes nearby.

Kısa U sesi

Ses:

Kısa U sesi bir düşünürken çıkardığın bir sese benzer: UH (yaklaşık olarak Türkçe A). Ağzını nötr bir şekle soktuktan sonra dudakların birbirine yakın ve dilin alt damağına yakın olacak şekilde bu sesi çıkarabilirsin.

Ne zaman kullanılır:

1. U harfi sözcüğün sonunda tek ya da çift ünsüz harf/harfler izlediği zaman. Örneğin: cut, butter.

*2. OO harfleri L harfini izlediği zaman. Örneğin: flood, blood.

Örnekler:

During the flood last year I found a mutt in my backyard. I left an umbrella out for him and he stayed under it until the sun came out.

Diğer Ünlü Sesler

İki OO sesi

Birçok İngilizce dil öğrencisi (ve anadili İngilizce olan kişi) iki OO sesi olduğunu fark etmez.

Bu seslerden biri dudaklar O şekline getirilerek çıkarılır ve bir şeyden etkilendiğin zaman çıkaracağın sese benzer: OOO (Türkçe UU). Örneğin: loot, boot, sue.

Diğeri ise dudaklarını oynatmaksızın nötr bir pozisyonda tutularak yumuşak bir UH (yaklaşık olarak Türkçe U) sesi gibi çıkarılır. Örneğin: foot, took, book.

OO sesinin başka telaffuzları da bulunmaktadır. Örneklerini aşağıdaki videoda dinleyebilirsin. Farkı duyabilmek için bunları yüksek sesle tekrarla!

Hangi sesi kullanacağını tahmin etmenin belirli bir yolu yoktur—bunların her birini öğrenmen gerekecek.

Şimdi geri dön ve “Her Durum için Bir Ünlü Ses” bölümüne tekrar bir bak.

Bunları yeniden oku. Artık İngilizce ünlüler aradaki farkı duyabiliyor olmalısın!