Popüler, Komik ve Eğitici İngilizce Espriler

“A comic says funny things; a comedian says things funny.” — Ed Wynn

Eğer bu alıntı seni gülümsettiyse kendinle gurur duymalısın.

“Comic” (stand-up sanatçısı) ve “comedian” (komedyen) gibi sözcükleri anlamak, bu cümlenin ardındaki gerçek anlamı anlamak için yeterli değildir. Aynı zamanda İngilizce sözcüklerin sırasının değiştirilmesinin anlamı nasıl değiştirdiğini de bilmen gerekir.

Bu oldukça karmaşık bir anlayış seviyesidir ve bunları öğrenirken komediye başvurabilirsin.

Eğer bu alıntıda söylenmek isteneni anlamadıysan, burada bir stand-up sanatçısı ile komedyen arasındaki fark açıklanmaktadır.

Bir stand-up sanatçısı komik şeyler söyleyerek insanları güldürür. Bir komedyen ise bir şey kendi başına komik olmasa dahi her şeyi komik hale getirerek insanları güldürür. Örneğin, günlük hayatımızda yaptığımız normal (ama aptalca) şeyleri hakkında konuşur ve bunları komik hale getirirler. Sence bunların hangisini yapmak daha zor?

Mizah her kültürün önemli bir parçasıdır. Birlikte gülmek insanları birbirlerine yakınlaştırır ve arkadaşlarımız ve yabancılarla paylaşmak için bize bir şey verir. Komik bir şeyi paylaşmanın en iyi yolu ise bir espridir.

Espri, komik bir söz ya da hikayedir. Bir dil öğrencisi olarak İngilizce esprileri anlamak, İngilizceyi anadilinmiş gibi anlamaya giden yolda büyük bir adımdır. Günümüzde, İnternet sayesinde her yerde İngilizce espriler görmek mümkün.

İnternetin komiklikler dünyasını keşfet ve bunu yaparken İngilizce öğren!

Download: This blog post is available as a convenient and portable PDF that you can take anywhere. Click here to get a copy. (Download)

İyi Bir İngilizce Espri ve Onu Meydana Getiren Parçalar?

İyi İngilizce espriler, senin de bekleyeceğin üzere insanları güldürür!

Esprilerin genellikle bir kurgusu (setup) ve bir de can alıcı noktası (punchline) vardır. Bu kurgu senaryo ya da hikayeyi tanıtır, komik kısmı anlamak için gerekli tüm bilgileri verir. Can alıcı nokta ise komik kısımdır.

Çok çeşitli İngilizce espriler bulunur ve bunların tümünün komik olduğunu düşünmeyebilirsin. Genel anlamda, iyi bir espri beklenmeyen bir bilgi sunar. Bazıları zevzek bir mizah kullanırken diğerleri daha ciddi konularla dalga geçer. Espriler genellikle güncel olaylar ya da evlilik, iş, okul ya da arkadaşlar gibi herkesin anlayabileceği evrensel konuları kullanır.

Bu esprilerin tümü olumlu da değildir. Bazı İngilizce espriler inciticidir—insanların kendilerini kötü hissetmelerine neden olur. Bazıları basmakalıpları kullanır—her zaman doğru olması gerekmeyen, insanlar hakkındaki genel beyanlar. Bu esprilerin neden incitici olduğunu ya da bunları komik yapan şeyin ne olduğunu anlamak (sen bunların komik olduğunu düşünmesen de) İngilizceyi anadilinmiş gibi öğrenmeye yaklaştığın anlamına gelir.

İngilizce Espriler ile Nasıl Dil Öğrenilir

İngilizce espriler, sıklıkla birden fazla anlama sahip oldukları için harika birer dil öğrenme aracıdır. Bir espriyi anlamak için şunları anlamak gerekir:

• Esprinin içinde geçen sözcükler.

• Belirli sözcüklerin alternatif anlamları.

• Kültürel ya da popüler kültürden referanslar.

Örneğin, şu espriyi oku:

“A man walks into a bar…

…and breaks his nose!”

Bu neden komik? Çünkü beklemeyeceğin kadar bariz bir espri!

Klasik bir espri tipinin kurgusu ile başlar (birçok İngilizce espri “a man walks into a bar” (adamın biri bir bara gitmiş) sözüyle başlar). Daha sonra da “bar” sözcüğünün diğer anlamını (parmaklık) kullanır. Bar sözcüğü içki içilen yer ya da uzun ve yuvarlak bir demir ya da tahta çubuk anlamına gelebilir.

Bu espride “bar” sözcüğünün ilk anlamıyla kullanılması beklenir, dolayısıyla da adamın bir şeyler içmek için bara gittiği düşünülür…peki ama burnunu nasıl kırar? Diğer türden bir bara çarptığı—bir demir ya da tahta parçası—için burnunu kırmıştır!

Sadece kısa bir espriyi anlamak için dahi ne kadar çok şey bilmen gerektiğini görüyorsun, değil mi?

İşte espriler ile öğrenmek için bazı ipuçları:

• İsimleri arat. Espride geçen herhangi ismi Google’da arat. Trump, Target veya Hamburger Helper hakkındaki espriler, eğer bunların kim veya ne olduğunu biliyorsan komiktir.

• Bir sözcüğün yan anlamlarını görmek için sözlük kullan. Bazı sözcüklerin birden fazla anlamı vardır ve birçok espri bunlardan yararlanır.

• Sözcüklerin anlamlarına bak. Birçok espri kısadır ve bu nedenle de her bir sözcüğü anlamak önemlidir.

Espriler öğrenirken eğlenmenin harika bir yoludur!

İngilizce Espriler İnternet ile Nasıl Değişti

İnternetten önce espriler genellikle TV programlarında komedyenler tarafından, arkadaşlar arasında veya partilerde yapılırdı. Günümüzde internet sayesinde hepimiz birer komedyen olduk! Sosyal medya siteleri, yorum bölümleri ve hatta bazı haber siteleri sen ve ben gibi sıradan insanların yaptıkları esprilerle dolu.

Bu durum esprilerin görüntüsünü de değiştirmiştir. Espriler eskiden birkaç cümle uzunluğunda olurdu. İnternet esprileri ise genellikle daha kısa (bazen tam cümleler dahi kullanmıyorlar) ve sözcüklerle resim ya da kısa videoları bir araya getirebiliyorlar.

İnternetten önce bir esprinin kurgusu için “stop me if you’ve heard this one before…” gibi bir şey söyleyebilirdik. İnternette ise bunu yapmamız gerekmiyor. İnternette bir şey bizleri zeka dolu yorumlar yazmaya itiyor.

İnternette her yerde espriler bulmak (ve espri yapmak) mümkün!

İnternette Görebileceğin 6 Komik İngilizce Espri Tipi

1. Geleneksel

Geleneksel İngilizce espriler bir süredir hayatlarımızda yer kaplayan esprilerdir. Bunlar internet yüzünden artık o kadar da popüler değildir ama yine de bunları “klasikler” olarak adlandırmak mümkün. Geleneksel espriler genellikle kısa bir hikayeye ya da bir soru ve cevabına benzer.

En bilinen geleneksel İngilizce espriler arasında şunlar yer almaktadır:

• Tavuk neden karşıdan karşıya geçer.

Klasik espri şöyle:

“Why did the chicken cross the road?”

“To get to the other side!”

Bu soruya bir çeşit komik bir yanıt verilmesini beklersin ama verilen yanıt oldukça doğrudan. Elbette karşıdan karşıya geçmesinin nedeni diğer tarafı görmek. Başka neden karşıdan karşıya geçsin ki? Bazıları ise “the other side” sözünün ölümü simgelediğini söyler, çünkü karşıdan karşıya geçerken tavuğa araba çarpacaktır.

Bu espri birçok defa diğer hayvanlar ve insanlarla tekrarlanmıştır. Tavuk yerine herhangi bir şey söyleyebilir ve uygun bir yanıt düşünebilirsin. Örnek: “Why did the duck cross the road? Because it was the chicken’s day off.” (Ördek karşıdan karşıya geçerek tavuğun işini yapmaktadır!).

• Ampul esprileri.

Ampul esprilerinde, “how many people does it take to screw in a light bulb?” (Bir ampulü değiştirmek için kaç kişi gerekir) sorusu sorulur. Ampul değiştirmek çok kolay bir iştir ve genellikle bunu yaparken yardıma ihtiyaç duyulmaz. Bu esprilerde ampuller bir zeka ölçeği olarak kullanılmakta ve avukatlar, sarışınlar ya da polisler gibi belirli grupların klişeleri kullanılmaktadır.

Bu esprilerin bazen kırıcı olduğu unutulmamalı! Örnek:

Soru: “How many policemen does it take to screw in a light bulb?”

Yanıt: “None. It turned itself in.” (“Turning itself in” kalıbı, ampulün kendi kendini değiştirdiği ya da emniyete giderek işlediği suç için teslim olduğu anlamlarına gelebilir.)

• Tak, tak, kim o esprileri.

Bu esprilerin can alıcı noktasında sözcük sesleri kullanılır. Sorular her zaman bu kalıbı izler. Birisi “knock knock” der ve diğer de “who’s there?” şeklinde yanıtlar. Kapıyı çalan kişi kapıda kimin olduğunu söyler. Bu her şey olabilir, bir hayvan, bir obje ya da sadece bir ses. Bu sese içinde “who?” geçen bir soruyla yanıt verilir ve sonra da esprinin can alıcı noktası gelir.

Örnek:

A: “Knock, knock.”

B: “Who’s there?”

A: “Lettuce.”

B: “Lettuce who?”

A: “Lettuce in, it’s cold out here.” (“Lettuce in” sözü “Let us in” ile benzer bir sese sahiptir)

Bu espriler artık çok eskidikleri ve herkesin bunları duymuş olduğu için artık bir partide bu esprileri yapmak istemezsin. Bununla birlikte, Apple çalışanları hakkındaki bu ampul esprisi gibi güncel bir konu hakkında geleneksel bir espri yapmak isteyebilirsin:

Soru: “How many Apple employees does it take to change a light bulb?”

Yanıt: “Seven. One to change the bulb and six to design the T-shirt.”

Bu espri Apple’in işlerini yürütme şekliyle, tasarım ve pazarlamaya odaklanma oranıyla dalga geçiyor.

İnternette bul: Hala geleneksel esprilere odaklanan çok sayıda web sitesi bulmak mümkün. Comedy Central ve Reader’s Digest gibi sitelerde bu gibi esprilerden oluşan ve bazıları güncel konularla ilgili büyük koleksiyonlar bulmak mümkün.

2. Tek cümle espriler

Tek cümle İngilizce espriler (one-liner) sadece bir cümle ya da replikten oluşur. Kısa olmaları nedeniyle her bir sözcüğü anlamak önemlidir, yoksa anlamı kaçırabilirsin.

Tek cümle esprilerin bazı harika örnekleri için merhum komedyen Mitch Hedberg’in bazı videolarını izleyebilirsin. Hedberg bir stand-up sanatçısıydı, yani izleyiciler önünde ayakta duran ve esprilerini yapan bir çeşit komedyendi. Bu espriler genellikle fıkradır (bu konuya daha sonra değineceğiz!), ama Hedberg’in sahne performansı neredeyse her zaman tek cümle esprilerden oluşurdu. Örneğin buna bir bak:

“I tried to walk into Target… but I missed.”

Target bir mağazalar zinciridir ama aynı anda ‘hedef’ anlamına da gelir. Bu espri ve birçok diğerlerinde kelime oyunları kullanılır. Kelime oyunu (pun), bir sözcüğün beklenmeyen bir şekilde kullanılmasıdır. Örneğin, bir şeyin çok kelime oyunlu (“very punny”) olduğunu söyleyecek olursan… onun aynı zamanda komik (funny) olduğunu da ima edersin.

Tek cümle esprilerin neden komik olduğunu anlayamıyorsan içinde geçen sözcüklerin anlamlarını sözlükte arat. Birden fazla anlamı mı var? Farklı bir şekilde mi kullanılmış? Anlamadığın isimler ya da referansları Google’da arat (örneğin, Target sözcüğünü arattığın zaman bunun bir mağaza olduğunu görürsün).

İnternette bul: Sosyal medya sitesi Twitter kullanıcılarının tweet’lerinde kullanabilecekleri sembol sayısına bir sınır getiriyor ve bu da onu tek cümle espriler için harika bir yer haline getirdi. Komedyen Summer Ray ve Jen Doll, komik yorumlarda bulunmak için hayat hakkında gözlemlerini kullandıkları harika kısa espriler paylaşıyorlar.

Bazen çeşitli web sitelerinin yorum sayfalarında kelime oyunları bulabilirsin. Ayrıca, sosyal paylaşım sitesi Reddit üzerinde bu sayfada olduğu gibi bunların örneklerini bulmak mümkün.

3. Anekdot

Anekdot, senin ya da arkadaşının başından geçen bir olay hakkında kısa bir hikayedir. Bunların komik olmalarının sebebi ise gerçekten olmuş olmalarıdır.

Anekdotları anlamak için kendini başkasının yerine koyman (“put yourself into someone else’s shoes”) yani o anekdotta geçen kişi olduğunu hayal etmen gerekir. Anekdotlar sıklıkla insanların beklenmeyen ya da aptalca şeyler yaptıklarını gösterdikleri için insanların nasıl davrandıklarını anlamana yardımcı olur.

İşte biraz Amerikan kültürü bilgisi gerektiren anekdotlara bir örnek:

“When the coffee shop clerk asked for his name, my brother-in-law answered, ‘Marc, with a C.’ Minutes later, he was handed his coffee with his name written on the side: Cark.”

Bunu biliyor olabilirsin, Starbucks’ta bir içecek siparişi verdiğin zaman, içeceğin hazır olduğunda seni çağırabilmek için adını bardak üzerine yazarlar. Burada, Marc isimli kişi isminin “C” ile yazıldığını vurguluyor çünkü bu isim genellikle “K” harfiyle “Mark” şeklinde yazılır. Barista ise “Marc” yerine Cark yazıyor… ve bu da hiç anlamlı değil!

İnternette bul: İnsanların kendi hayatlarından kesitler paylaştıkları her sitede anekdotlar bulabilirsin. Facebook, Tumblr ve WordPress gibi blog siteleri hayatları hakkında anekdotlar paylaşan insanlarla doludur.

Bazen bir anekdot o kadar popüler olur ki birçok kişi bunu internette paylaşır. Bunlara bir örnek de keşfettiği olası bir örümcek yuvasını Twitter üzerinden anbean paylaşan Lindy West’ten geldi ve bunun sonuçları çok komikti.

Kullanıcıların kendi yaşamlarından komik hikayeleri paylaştıkları Reader’s Digest üzerinde de daha fazla geleneksel anekdot bulabilirsin.

4. Alakasız Söz

Mantıksızlığı kullanması nedeniyle bu özellikle eğlenceli bir espridir! Alakasız söz (non sequitur) Latincede “It does not follow” anlamına gelir. Birbiriyle alakasız iki noktayı birbirine bağlamaya çalıştığın zaman buna alakasız söz denir.

En meşhur alakasız söz esprilerinden biri, Lewis Carroll’ın yazdığı “Alice in Wonderland” de geçen şu soru geçer:

“How is a raven like a writing desk?”

Burada bir kuzgun ve bir çalışma masası arasında hiçbir ilişki olamayacağı için bu soruya verilecek doğru cevap bulunmamaktadır. Birçok kişi bu soruyu yanıtlamaya çalıştı ve bunların her biri bir öncekinden daha az mantıklıydı, şunun gibi:

“Çünkü her ikisinde de ‘b’ harfi geçiyor.” (İki sözcükte de “b” harfi bulunmuyor.)

Carroll’ın yanıtı ise şöyleydi:

“Her ikisini de tersten okursak nevar sözcüğünü elde ederiz.”

“Raven” sözcüğünü tersine çevirirsek “revan” elde ederiz ama bir yazı masasını tersine çeviremeyiz çünkü bunu yaparsak üstünde yazı yazamayız.

Bunu anlamaya çalışma, çünkü hepsi çok anlamsız! Ve istenen şey de bu—akla uygun olması gerekmiyor. Bir esprinin alakasız söz olduğunu anlamak İngilizce dil öğrencileri için zor olabileceğinden bu espri tipi sinir bozucu olabilir. Bir şeyin akla uygun olması gerekmediğinin iyi bir işareti ise esprinin can alıcı noktasının tamamen farklı bir konu hakkında olmasıdır.

İnternette bul: İnternete meme’leri (“miim” şeklinde telaffuz edilir) insanları küçük değişiklikler yaparak internette paylaştıkları bir resim, video ya da yazıdır. Bazı internet meme’lerinde alakasız söz kullanılır (bununla birlikte internet meme’lerinde kaba bir dil kullanılabileceğini unutma!).

Bunun gibi alakasız söz örnekleri içeren meme’ler bulmak mümkün. Know Your Meme üzerinde de diğer meme’leri bulabilirsin (yine kullanılan dile dikkat etmeni öneririz).

5. Parodi

Bir parodi, bir şeyi komik bir şekilde taklit ederek onunla dalga geçer.

Popüler söyleşi programı “Saturday Night Live” güncel programlar, filmler ve gerçek dünyadan olaylarla dalga geçmek için parodiler kullanır. Komedyen Weird Al Yankovic ise müziği değiştirmeden sözcükleri değiştirerek şarkıların parodilerini yaratır.

Örneğin, Weird Al’ın “Tacky” adlı parçası Pharrell’in “Happy” adlı parçasıyla aynı müziğe sahiptir. Müzik videosu ile dahi dalga geçmektedir.

Bir parodiyi anlayabilmek için genellikle orijinalini bilmek gerekir. Google’da “what is (şarkı, espri, skeç, vb.) a parody of?” yazarak orijinalini bulabilirsin.

İnternette bul: İnternette The Onion gibi gerçek haberlere benzer uydurma hikayeler yayımlayan (ve bazen de insanları inandırmayı başaran!) pek çok parodi sitesi bulunuyor.

Twitter da Mark Zuckerberg’ün (Facebook kurucusu) bu sahte hesabı gibi kurgu ürünü ya da ünlü kişilermiş gibi davranan pek çok parodi hesabı bulunuyor.

Bazen bir fotoğraf birçok farklı düzenlenmiş haliyle (“photoshopped”) sosyal medyada paylaşılır, tıpkı Olimpiyat madalyası almış McKayla Maroney’nin bu etkilenmemiş yüz ifadesini gösteren McKayla Is Not Impressed meme’si gibi. İnsanlar onun yüz ifadesini o kadar sevdiler ki gerçekten etkileyici şeylerin başına bu resmi koyarak bu şeyleri komik hale getirmeye başladılar.

6. Aktüel

İnternet sayesinde artık dünyada olup bitenleri anında öğrenebiliyoruz.

Elbette bu, olup biten her şeyle anında dalga geçebileceğimiz anlamına da geliyor. “Gülünecek bir durumu olmayan” ya da son derece ciddi şeyler dahi internetin her şeyi komik hale getirme arzusundan kaçamıyor.

Aktüel İngilizce espriler, büyük bir olay/etkinlik sırasında ya da hemen sonrasında yapılan esprilerdir. Bunlar birçok kişiyi üzebilecek (controversial) nitelikte olabilir ve bazıları da kara mizah (dark humor) kullanabilir. Ayrıca, bir trajedi hakkında aktüel bir esprinin sonunda “too soon?” yazdığını görebilirsin—kötü bir olayı hafife almak için ‘çok mu erken?’ anlamında.

Söyleşi programlarında politika ve diğer güncel olaylarla dalga geçmek için bu tip bir mizah kullanılır. İşte 18 Şubat tarihli “Late Night with Jimmy Kimmel” programından bir espri:

“IKEA is being accused of evading over $1 billion in taxes. Prosecutors have actually been after IKEA for years. They’ve just been having a hard time putting their case together.”

IKEA, montajını müşterilerin kendi evlerinde yaptıkları (parçalarını bir araya getirdikleri) ürünler satmasıyla tanınmış İsveçli bir mobilya mağazasıdır. Buradaki espri ise avukatların dahi bulguları bir araya getirmekte ve IKEA’ya karşı bir dava açmakta zorlanmalarıdır. Bu espri güncel bir olayı bir kelime oyunu kurgusunda kullanır.

İnternette bul: Aktüel mizaha internette her yerde rastlamak mümkün, özellikle de insanların güncel olaylardan konuştukları Twitter ve Facebook gibi sosyal medya platformlarında. Bazı komik yorumlar görmek için Twitter’da gündem (“trending”) herhangi bir konuyu deneyebilirsin (lokasyonunu İngilizce konuşulan bir ülke olarak değiştirmeyi unutma). En azından bunlardan birinde yakın zamanda olmuş bir olay hakkında komik şeyler söylendiğini göreceksin.

Geçtiğimiz sene herkes makarna şirketinin 1 Nisanda (“April Fool’s Day”) yayınladığı Hamburger Helper rap albümünü konuşuyordu. Bu zaten kendi başına komik olsa da herkesin bu konuda söyleyeceği komik şeyler vardı.

Muhtemelen bu makaledeki tüm İngilizce esprileri komik bulmayacaksın.

Ama bunların neden komik olduklarını anlayabilirsen doğru yolda olduğunu söyleyebiliriz!