İngilizce Tonlama: Nasıl Değiştirilir, Nasıl Öğrenilir

Yanından iki kişi geçti, yabancı bir dil konuşuyorlardı.

Tek bir kelimesini bile anlamadın ama bir şekilde konuştukları dili tahmin ettin.

Bu nasıl olabilir?

Her dilin kendine özgü bir melodisi ya da tınısı vardır. Ne demek istediğimi anlamak için bu videoyu izle. Videodaki kız aslında o dillerin hiçbirini konuşamıyor ama doğru hız, ton ve vurgularla sesleri kullanıyor.

Dillerin bu tınısına tonlama (intonation) adı verilir ve bu muhtemelen Türkçe konuşurken üzerine düşünmediğin bir şeydir. Tonlama, konuşurken sesinin yükselmesi ve alçalmasıdır. Çoğu zaman söylemek istediğin şeyi aktarmakta ne az sözcükler kadar önemlidir.

İşte bu nedenle İngilizce öğrenirken sadece ne söyleyeceğini öğrenmekle kalmamalı, aynı zamanda bunu nasıl söyleyeceğini de öğrenmelisin.

Bunda sana yardımcı olmak için sana İngilizce tonlama ve bunun önemli olduğu yedi durumu her birine örnekler vererek göstereceğim.

Download: This blog post is available as a convenient and portable PDF that you can take anywhere. Click here to get a copy. (Download)

İngilizce Tonlama Anlamı Nasıl Değiştirir

Doğru tonlamayı kullanmak sözcüklerin anlamını değiştirebilir. Sesinin bir müzik aleti olduğunu düşün. Konuştuğun zaman sesin yükselir ve alçalır, farklı yerlerde vurgu yapar ve notalarda dolaşır. Sesimizin notalarına ses perdesi (pitch) adı verilir ve bu perdedeki değişime de tonlama deriz.

Örneğin, şu cümleyi yüksek sesle oku:

“How you doin’?”

Bu cümle, birisine nasıl olduğunu sormanın basit ve oldukça günlük bir yolu gibi gözükür. Bu gramer açısından hatalıdır (“How are you doing?” demek gerekirdi) ama anlaması kolaydır.

Bu cümleyi yüksek sesle söylediğinde muhtemelen alçak sesle başlayıp “doin’” sözcüğüne geldiğinde yüksek bir sese ulaştın.

Şimdi de bunu “Friends” dizisinden Joey’den bu video ile dinle. Bunun yerine “you” sözcüğünü vurgular ve bu da bu cümleye bambaşka bir anlam verir. Onun bu selemlama sözcünü kullanma yöntemi imalıdır (suggestive) ve biraz da çapkındır. (Elbette, yüz ifadesi de cabası!).

Ve burada da bitmiyor! “Really” gibi basit bir sözcük dahi kullandığın ses perdesine bağlı olarak farklı anlamlar alabilir. Yükselen bir perde şaşkınlık, alçalan perde ise şüphe belirtir. Ses tonunu hiç değiştirmemek alaycı bir tavır olarak anlaşılabilir.

Şimdi arkadaşının sana lotoyu kazandığını söylediğini düşünelim. “Really” sözcüğünü söyleme şeklin arkadaşının senin bu konuda nasıl hissettiğin hakkındaki düşüncesini etkileyecektir (ve belki de bu ödülden sana koklatmamasına neden olabilir!).

Bu aynı zamanda doğru sözcükler ve gramer kullandığında insanların bazen neden seni anlamadığını da açıklar.

Başlıca İngilizce Tonlama Kalıpları

Amerikan İngilizcesinde başlıca iki tonlama kalıbı bulunmaktadır:

• Alçalan: Cümlenin sonunda kullandığın ses perdesinin alçalmasıdır ve Amerikan İngilizcesinde en sık kullanılan kalıptır. En sık kullanılan beyanlar ve evet-hayır soruları dışındaki sorular için bunu kullan. Buradan dinleyebilirsin.

• Yükselen: Cümlenin sonunda kullandığın ses perdesinin yükselmesidir. Birisine evet-hayır soruları soruyorsan ya da şüphe veya öfkeni göstermek için bunu kullan. Burada dinleyebilirsin.

Bu basit bir açıklama ve bir cümlenin anlamını değiştirmek için kullandığın ses perdesini değiştirmenin birçok diğer yolu bulunuyor. Ama eğer bu iki başlıca kalıbı iyi öğrenirsen gerisi kendiliğinden gelir! Birazdan bunlar hakkında daha fazlasını öğreneceksin, ama öncelikle tonlamayı nasıl çalışacağına bir göz atalım.

İngilizce Tonlama Alıştırması için İpuçları

Tonlama becerilerini geliştirmek için öncelikle bunun farkında olman gerekir. Yani bir şey yapmadan önce kendi sesini kaydet. İçinde farklı türden cümleler bulunan, okuduğun kitabın ilk cümleleri gibi bir paragraf seç (burada internette bir örnek bulabilirsin, “içine bakmak” için kitabın kapağına tıklaman yeterli).

Kendi sesini kaydettiğine göre bunu dinleyebilir ve nelere eğilmen gerektiğini görebilirsin. Sesin çok mu düz? İnsana doğal gelen bir şekilde inişler ve çıkışları var mı? İngilizceyi anadilinmiş gibi mi konuşuyorsun?

İşte İngilizce konuşurken doğru sesi yakalamana yardımcı olacak bazı ipuçları:

• Bir video ile birlikte okuma yap. Bir video ya da ses kaydıyla birlikte okuma yaptığın zaman buna “shadow reading” adı verilir. YouTube üzerinde altyazılı bir video bul ya da FluentU üzerinden herhangi bir videoyu seç (hepsinde altyazılar mevcuttur!). Kısa bir bölümünü izle ve bir dahaki sefere izlerken video ile birlikte altyazıları oku. Hız, vurgu ve ses perdesini eşleştirmeye çalış.
  Metinleri işaretle. Ses perdesinin nerede alçalması ve yükselmesi gerektiğini gösterecek şekilde metinde işaretlemeler yap. Sözcüklerin üstüne ok işaretleri koyabilir ya da çizgiler kullanabilirsin—hangisi sana uygun gelirse.

• Abartı kullan. Sesleri abartarak, yani olması gerektiğinden çok daha yüksek sesle söyleyerek tonlama çalışması yap. Örneğin, ses perdesini yükseltmen gerektiğinde sesini çok yükselt! Bir sohbet sırasında böyle konuşmazdın, ama bunu yapmak konuşurken tonlamanın farkına daha fazla varmanın iyi bir yoludur.

• Bir ses perdesi detektörü kullan. Get Instinct sitesinde bulacağın gibi bir ses perdesi detektörü genellikle müzik aletlerini akort etmek için kullanılır. Ama sesimiz de bir müzik aleti olduğuna göre, sesinin iniş ve çıkışlarını görmek (ve belki de şarkı söylerken doğru perdeden söyleyip söylemediğini görmek) için iyi bir fırsattır.

• Farklı tonlamalar dene. Bir cümle seç ve bunu birçok defa farklı şekillerde söyle. Ses perdeni yükselt ve alçalt, farklı sözcükleri vurgula ve bunlarla oyna. Kendi sesini kaydet ve sonra da bu kaydı dinle. Hangisinde sesin öfkeli çıkıyor? Ya da şaşkın? Farklı şeyler deneyerek öğrenebileceğin çok şey var.

Bu ipuçlarını kullanarak nasıl konuştuğunu daha iyi anlayabilirsin. Peki hangi tonlamayı ne zaman kullanmalı? Sorduğuna sevindim!

İngilizce Tonlamanın Önemli Olduğu 7 Durum

Söylediğin sözlerin anlamını değiştirmek için sesini ve ses perdeni kullanmanın diğer yolları olduğunu unutma. Örneğin, sesinin ritmi ve hızı ya da cümlede vurguyu koyduğun yer anlamı değiştirebilir. Aşağıdaki durumlar sana başlamanda yardımcı olacak ama her zaman İngilizce konuşma becerilerini geliştirmenin diğer yollarını görmek için dinlemeye devam et!

1. Soru sorarken

Evet-hayır soruları için cümlenin sonunda yükselen tonlama kullan.

“Are you going to school tomorrow?”

Diğer çoğu soru tipi için cümlenin sonunda alçalan tonlama kullan.

“Why are you going to school tomorrow? It’s Saturday!”

Bunu dinle: Bu klipte ilk birkaç soruda alçalan tonlamanın kullanımını göreceksin, ama konuşmacı “Can I get a tour?” sorusunu sorduğunda tonlama yükselir çünkü bu bir evet-hayır sorusudur.

2. Beyanda bulunmak

Sıkça rastlanan beyanlarda (sadece bilgiler veya gerçekleri veren belirten beyanlar; herhangi bir şeyi açıklığa kavuşturan ya da vurgulayanlar değil) cümle sonunda alçalan tonlama kullanılır.

“I’ve been playing the violin for seven years.”

Bunu dinle: “America’s Got Talent” programında genç komedyen Leo’nun hakemlerin sorularını bu tonlama ile yanıtladığı bu klibi izle. Kaç yaşında olduğunu ve ne iş yaptığı sorulduğu zaman verdiği yanıtlar beyan cümleleridir ve son sözcükte sesinin alçak perdede olduğunu duyabilirsin.

3. Listeleme

Bir listedeki ögelerde, o listedeki son ögeye kadar yükselen bir tonlama kullanılır ve sonuncuda alçalan tonlama kullanılır.

“I love chocolate, strawberry and pistachio ice cream.”

Bunu dinle: Bu videoda, vlogger Estee ekmekte neleri sevdiğini ve hangi malzemeler kullanıldığını sıraladığında sesindeki iniş ve çıkışları duyabilirsin. “Like,” “bread,” Voegels” ve ekmeğin diğer malzemelerini söylerken onun sesini dinle. Ne zaman ses perdesi yükselirse bu, hala o listeyi tamamlamamış olduğu anlamına gelir.

4. Hisleri ifade etme

Mutluluk, heyecan, korku ve sinirlenme gibi yüksek enerjili duygular genellikle yükselen tonlama kullanır. Örneğin, aşağıdaki örnek duruma göre neşe, heyecan ya da sinirlilik ifade edebilir.

“I can’t believe he gave you a ride home!”

Can sıkıntısı, alaycılık ve ilgisizlik gibi hislerde genellikle alçalan tonlama kullanılır. Örneğin, aşağıdaki cümlede alçalan ses perdesi kullanırsan kulağa oldukça alaycı gelecektir. Alaycı tonlama ile söylendiğinde konuşmacının aslında hiç de heyecanlanmadığı anlamı çıkarılabilir.

“I am so excited for you.”

Bunu dinle: Disney Pixar filmi “Inside Out” tamamen hisler ve duyguların ifade edilmesi hakkında ve bu klip insanın sesinin duygularını nasıl ele verdiğinin harika bir örneği. Klibin on ikinci saniyesinde Disgust, “that” sözcüğünde alçalan tonlama ile “Hold on, what is that?” diyor. Bu da bir evet-hayır sorusu olmadığı ve ses perdesinin aslında yükselmesi gerektiği için burada tiksinti gösteriyor. Daha sonra 00:35 civarında Anger konuşmaya başlıyor ve ne kadar sinirli olduğunu göstermek için ses tonu cümlelerinin yarısında yükseliyor.

5. Bir şeyin önemini vurgulamak

Bir cümledeki belirli sözcüklerin önemini vurgulamak için yükselen tonlama kullan. Aşağıdaki ilk örnek “red” sözcüğünü vurgular ve renk için seçenekler olduğunu ima eder. İkinci örnek ise “scarf” sözcüğünü vurgular ve ürün için seçenekler olduğunu ima eder.

“I hope you got the red scarf.”

“I hope you got the red scarf.”

Bunu dinle: Bu klipte yer alan ilk replik, tonlama kullanarak bir şeyi vurgulamanın bir örneğidir. İstenen düşünceyi aktarmanın bir yolu olarak “name,” “safe” ve “what” sözcükleri vurgulanmıştır. (Burada anlatılmak istenen şey, isimlerin insana kendini güvende hissettirdiği ve bir dinozora isim vererek onun daha az korkutucu hale geldiğidir.)

6. Karşılaştırma yapmak

Karşılaştırmasını yapacağın iki şeyde yükselen tonlama kullan ve bunlara vurgu yap.

“I thought he liked dogs but he actually likes cats.”

Bir şekilde görünüp de aslında öyle olmayan şeylere işaret etmek için bu tür bir tonlama kullan.

“You should exercise every day, but I know you don’t have the time.”

Bunu dinle: Bu video iki şeyi nasıl karşılaştıracağın ve birbirinden ayıracağını açıklıyor. 42. saniyeden başla ve konuşmacının şu cümlede koyu işaretlenmiş sözcükleri nasıl vurguladığına dikkat et: “When people talk about a book versus a movie made from the book, they are…” to place emphasis on the two things being compared.

7. Eklenti sorular kullanmak

Konuştuğun kişinin bir şeyi netleştirmesini ya da fikrini almak istediğin zaman cümlenin sonuna gelen sor sözlerinde yükselen tonlama kullan. Bunlara eklenti sorular denir.

“It’s a beautiful day, isn’t it?”

Bunu dinle: Bu videoda konuşmada geçen eklenti sorular vurgulanmıştır, böylece bunların nasıl işlediklerini ve kulağa nasıl geldiklerini görmüş ve duymuş olacaksın.

İngilizce tonlama ile olumlu bir yorumu alaycı bir söze dönüştürmenin ya da bir beyanı bir soruya dönüştürmenin mümkün olduğunu unutma. Konuşurken kullandığın tonlamalara dikkat edersen insanlar da seni daha iyi anlar!