Quynh Nguyen and Last updated: Açık ve Net İletişim için İngilizcedeki 8 Sözcük Vurgusu Kuralı
İngilizce konuşurken kullandığın kelimelerin hepsini aynı şekilde, aynı sözcük vurgusuyla monoton bir halde mi söylüyorsun, yoksa bülbül gibi şakıyor musun?
Bülbül gibi şakımalısın! Şarkı söyler gibi konuşmalısın!
Hayır, hayır, karaoke yapmaktan falan söz etmiyorum.
Kastettiğim şey, tonlaman ve inip çıkması gereken ses perden. Sözcüklere yaptığın vurgularla onları orkestra şefi misali yönetmelisin!
Bazı sesleri diğerlerinden daha uzun çıkarmalısın.
İngilizce cümleleri söylerken belirli bir ritmin olmalı. Sesin dümdüz, monoton bir şekilde çıkmamalı, yoksa çok sıkıcı olur!
Bunun işini biraz daha zorlaştıracak gibi göründüğünü biliyorum, hele de İngilizce konuşmak zaten sana zor geliyorken.
Ancak, sözcüklerin ve cümlelerin her bir kısmını aynı perdeden, aynı ses tonuyla, aynı yükseklikte ve uzunlukta söylersen, ana dili İngilizce olanların seni anlaması zor olabilir.
Açıklamaya gerçek hayattan bir örnekle başlayalım.
Download: This blog post is available as a convenient and portable PDF that you can take anywhere. Click here to get a copy. (Download)
İngilizce Sözcük Vurgusu Yapmak Neden Önemlidir
Aşağıdaki cümle Saskia’nın zihninde gayet anlaşılırdı:
“Dessert is my favorite thing!”
“Tatlı en sevdiğim şeydir!”
Fakat bu cümleyi ana dili İngilizce olan bir arkadaşına söylediğinde, arkadaşı ona aklı karışmış bir şekilde baktı ve ona şöyle sordu:
“Why? It’s just sand and has no life. It could also be dangerous!”
“Neden? Sadece kumdan ibaret bir yer ve üzerinde hiç yaşam yok. Ayrıca tehlikeli de olabilir!”
Şimdi, şaşırma sırası Saskia’daydı.
Sorunun kaynağını tahmin edebilir misin?
Buradaki sorun, İngilizce sözcük vurgusunda. Saskia “dessert”—yani “tatlı”— kelimesini doğru şekilde kullandı, ama doğru şekilde söyleyemedi. Sözcüğü yanlış bir vurguyla söylediği için bu kelime kulağa “desert” gibi geldi—yani kurak, ürkütücü ve oldukça tehlikeli bir yer olan “çöl”ü sevdiğini söylemiş gibi oldu.
Bu, İngilizce telaffuzunu geliştirmen ve İngilizceyi ana dilin gibi konuşman için sözcüklerde yapacağın vurgunun ne kadar önemli olduğunun yalnızca bir örneği. Belki İngilizce sözcüklerdeki vurguyla ilgili henüz pek bir şey bilmiyorsun (belki de hiçbir şey bilmiyorsun!), ama güven bize, doğru vurguları yapmak hem ana dili İngilizce olanlarla konuşurken hem de İngilizce dinlerken iletişim becerilerini geliştirmen için çok önemlidir.
Üstelik sana yalnızca İngilizcede sözcük vurgusunun ne kadar önemli olduğunu söylemiyoruz. Bu rehber sana bu zorlu telaffuz unsurunun temellerini öğretecek ve doğru vurgu yapmaya başlaman için gereken sekiz kuralı sana anlatacak.
Sözcük Vurgusu Nedir?
İngilizcede, bir kelimenin bütün bağımsız telaffuz bölümleri (yani, heceler—bu konuyu birazdan ele alacağız) aynı ağırlıkla söylenmez. Hecelerden biri diğerlerinden daha fazla vurgulanır.
Örneğin, “beautiful” (güzel) sözcüğünde üç hece vardır /BEAU-ti-ful/ ve sözcük vurgusu ilk heceye düşer /BEAU/. (Lütfen buna dikkat et, bundan sonra sözcüklerdeki vurguyu vurgulu heceleri büyük harflerle yazarak belirteceğiz.)
Sözcük vurgusunun ne olduğunu öğrendiğine göre, sözcük vurgusunu iyice kavramak için hecelerin derinliklerine dalalım.
Sözcük vurgusunu anlamak için heceleri tespit etmek
Hece, tek bir ünlü ses içeren telaffuz birimidir. Kelimelerin bir (“an” ve “can” gibi) veya daha fazla hecesi olabilir, örneğin “po-lice” (polis) (iki heceli), “com-pa-ny” (şirket) (üç heceli), “ne-ce-ssa-ry” (gerekli) (dört heceli).
Sırf eğlencesine soralım, en fazla hecesi olan İngilizce kelimenin ne olduğunu biliyor musun?
Cevap, “antidisestablishmentarianism.” (Anlamı, bir ülkenin resmi bir kilisesi olmaması gerektiğine karşı çıkan görüş.)
Bu kelimenin tam 12 hecesi var!
Hecelerin harflerle aynı şey olduğunu unutma. Örneğin, “scratch” (kazımak) kelimesinde yedi harf olduğu halde tek bir hece varken; “umami” (Türkçede de umami – acı, ekşi, tuzlu ve tatlı olmayan farklı bir tat) kelimesinde beş harf olduğu halde üç hece var. Hangi kelimeyle karşılaşırsan karşılaş, ünlülere dikkat et çünkü içlerinden biri sözcükteki vurguyu bulacağın yer olacak.
Vurgulu hecelerin özellikleri
Artık bir kelimenin belirli bir hecesindeki belirli bir ünlü sesi vurgulaman gerektiğini biliyorsun. Ancak, bunu tam olarak nasıl yapacağını hala merak ediyor olabilirsin. Ana dili İngilizce olan birinin konuşma modeline bir göz atalım.
Ana dili İngilizce olan biri bir sözcükte belirli bir heceye vurgu yaptığında, bunu şöyle yapıyor:
- Ünlüyü daha uzun söyler
- Heceyi bir perde yukarıdan söyler
- Heceyi daha yüksek sesle söyler
- O heceyi gayet açık ve net telaffuz eder
- O heceyi söylerken daha ayırt edici yüz hareketleri yapar
Bundan sonra İngilizce kelimeleri telaffuz ederken bu beş özelliği unutma!
İngilizce Sözcük Vurgusu Becerilerini Kusursuzlaştırman için Kaynaklar
Sözcük vurgusunun sekiz kuralına girmeden önce, İngilizce telaffuzunun bu önemli faktörünü daha iyi öğrenmen için bazı kaynaklar sunalım:
- Forvo — Forvo, piyasadaki en popüler sesli sözlüklerden biri. İngilizce bir kelime yazdığında uygulama sana kelimenin çevirisinin yanı sıra bu kelimenin farklı lehçelerde nasıl söylendiğini gösteren bir harita da sunuyor. Senin rahatlığın için bu rehberdeki sözcüklerde bu kaynağa bağlantı verdik, böylece kelimelerin telaffuzlarını anında duyabileceksin.
- Merriam-Webster — Merriam-Webster nitelikli tanımlara sahip olan meşhur bir sözlük —üstelik tanımları çevrimdışı olarak da görebiliyorsun. Favori sözcüklerini kaydedebiliyorsun, günün kelimesini görebiliyorsun ve sözlük senin son yaptığın aramaların kaydını tutuyor. Bu sözlük aynı zamanda uygulama olarak hem iOS hem de Android cihazlarda kullanılabiliyor. Telaffuz örnekleri olan diğer sözlük önerilerimiz MacMillan ve Cambridge.
- English Club — English Club, hem İngilizce öğrenenler hem de öğretenler arasında popüler bir site. Bu site, küçük, anlaşılması kolay parçalar halinde dil bilgisi dersleri veriyor. Aynı zamanda öğrendiklerinin pratiğini yapabileceğin eğlenceli kısa sınavları (quiz) ve oyunları da var. Bu site tamamen ücretsiz. Kelime vurgusu üzerine kısa sınavlar ve alıştırmalar bulabileceğin diğer site önerilerimiz ise Word Stress Rules ve esl-lounge.
İngilizce Telaffuzunu Geliştirmeni Sağlayacak 8 İngilizce Sözcük Vurgusu Kuralı
1. İki heceli isimler ve sıfatlar
Kural: Bir isim (bir kişiyi, nesneyi, yeri veya soyut bir özelliği ifade eden kelime türü) veya bir sıfat (isimlerle ilgili bilgi veren, onları niteleyen kelime türü) iki heceye sahip olduğunda, vurgu genellikle ilk hecededir.
Örnekler:
table /TA-ble/ (isim – masa)
scissors /SCI-ssors/ (isim – makas)
pretty /PRE-tty/ (sıfat – güzel)
clever /CLE-ver/ (sıfat – zeki)
İstisnalar: Ne yazık ki, bu kuralın istisnaları var. Bu istisnalar başka bir dilden ödünç alınmış kelimeler de olabilir, tamamen rastgele kelimeler de. Bu “yabancıları” su gibi ezberlemekten başka çaren yok. Başlangıç için üç istisna kelimeyi örnek verelim:
hotel /ho-TEL/ (isim – otel)
extreme /ex-TREME/ (sıfat – aşırı)
concise /con-CISE/ (sıfat – kısa ve öz)
2. İki heceli fiiller ve edatlar (ilgeçler)
Kural: Bir fiil (bir eylem, olay veya varlık durumu bildiren kelime türü) veya edat (ilgeç- isimden, zamirden veya bir fiilin “-ing” formundan önce gelen ve bunların cümlenin diğer kısımlarıyla veya başka bir kelimeyle ilişkisini gösteren kelime türü) iki heceye sahip olduğunda, vurgu genellikle ikinci hecededir.
Örnekler:
present /pre-SENT/ (fiil – sunmak)
export /ex-PORT/ (fiil – ihraç etmek)
aside /a-SIDE/ (edat – yanına, kenarına)
between /be-TWEEN/ (edat – arasında)
3. Hem isim hem fiil olan kelimeler
Kural: İngilizcedeki bazı kelimeler hem isim hem de fiil olabilirler. Bu durumlarda, kelimenin isim halinde vurgu ilk hecededir, fiil halinde ise vurgu ikinci heceye düşer.
Eğer dikkatli okuyorsan, bu kuralın ilk iki bölümden türetildiğini görürsün ve aynı kelimeleri burada da örnek olarak verdiğimizi fark edersin. Ancak, bu kuralı ayrı bir bölüm halinde verdik, çünkü bu tür kelimeler İngilizcede epey yaygın kullanılır ve aynı şekilde yazıldıkları için yanlış anlaşılmalara sebep olmaya müsaitlerdir.
Örnekler:
isim: present /PRE-sent/ (hediye) – fiil: present /pre-SENT/ (sunmak)
isim: export /EX-port/ (ihracat, yani bir başka ülkeye mal satma işi -veya- ihraç (mal), yani ihraç edilen ürün) – fiil: export /ex-PORT/ (ihraç etmek, ihracat yapmak, yani başka bir ülkeye mal satmak)
isim: suspect /SU-spect/ (şüpheli, yani polisin bir suç işlemiş olabileceğine inandığı kişi) – fiil: suspect /su-SPECT/ (şüphelenmek, yani, bir şeyin doğru olabileceğine inanmak, özellikle de kötü bir şeyin)
Ancak, bu kuralın da istisnaları var. Örneğin, “respect” (saygı/saygı duymak) kelimesinde hem isim hem de fiil halinde kullanılırken vurgu ikinci hecededir.
4. “Er” ve “ly” ile biten üç heceli kelimeler
Kural: Üç heceli olan ve “-er” veya “-ly” ile biten kelimelerde vurgu genellikle ilk hecededir.
Örnekler:
orderly /OR-der-ly/ (Sıfat olarak anlamı: Muntazam, tertipli, düzenli – İsim olarak anlamı: (askeriyede) emir eri / hastane hademesi)
quietly /QUI-et-ly/ (zarf – sessizce, usulca)
manager /MA-na-ger/ (isim – müdür, idareci)
5. “Ic,” “sion” ve “tion” ile biten kelimeler
Kural: “Ic,” “sion” veya “tion” ile biten kelimelerde vurgu genellikle sondan ikinci hecededir. Heceleri sondan geriye doğru sayarak sondan ikinci hecede vurgu yapabilirsin.
Örnekler:
creation /cre-A-tion/ (isim- yaratı, eser)
commission /com-MI-ssion/ (İsim olarak anlamı: Komisyon / kurul / görev – Fiil olarak anlamı: Görevlendirmek, işini belirlemek)
photographic /pho-to-GRA-phic/ (sıfat – fotoğraf/fotoğrafçılıkla ilgili, fotografik)
6. “Cy,” “ty,” “phy,” “gy” ve “al” ile biten kelimeler
Kural: “Cy,” “ty,” “phy,” “gy” veya “al,” ile biten kelimelerde vurgu genellikle sondan üçüncü hecededir. Yine burada da heceleri sondan geriye doğru sayarak sondan üçüncü hecede vurgu yapabilirsin.
Örnekler:
democracy /de-MO-cra-cy/ (isim- demokrasi)
photography /pho-TO-gra-phy/ (isim – fotoğrafçılık)
logical /LO-gi-cal/ (sıfat – mantıklı)
commodity /com-MO-di-ty/ (isim – mal, ürün, meta)
psychology /psy-CHO-lo-gy/ (isim – psikoloji)
7. Birleşik isimler
Kural: Birleşik adların (iki veya daha fazla ismin birleşiminden oluşan adlar) çoğunda, vurgu ilk isimdedir.
Örnekler:
football /FOOT-ball/ (isim – futbol)
keyboard /KEY-board/ (isim – klavye)
8. Birleşik sıfatlar ve fiiller
Kural: Birleşik sıfatların (birin üzerinde sözcükten oluşan ve genellikle bir tire (-) işareti ile birleştirilen tek bir sıfat) ve birleşik fiillerin (cümlede tek bir fiil olarak görev yapan çok kelimelik bir fiil) çoğunda, vurgu ikinci kelimededir.
Örnekler:
old-fashioned /old-FA-shioned/ (sıfat – eski moda, modası geçmiş)
understand /un-der–STAND/ (fiil – anlamak)
İngilizce sözcük vurgusuna hakim olmak kolay değildir, çünkü pek çok kuralı ve istisnası vardır. Ana dili İngilizce olanlar bunları doğal olarak yaparken, İngilizceyi sonradan öğrenenlerin bunu yapacak noktaya gelmeleri için bol bol çalışmaları ve tekrar yapmaları gerekir.
Bu rehberdeki sekiz kural biraz bunaltıcı gelebilir ama bunlar senin için önemli referans noktalarıdır. Bir daha İngilizce bir sözcük duyduğunda veya sözlükten bir kelimenin anlamına veya okunuşuna baktığında bu vurgu kurallarına geri dönersin.
Öğrendiklerinin daha fazla farkında olmayı bir alışkanlık haline getirirsen, bu İngilizce sözcük vurgusu kurallarının da yardımıyla çok geçmeden İngilizce telaffuzunu kusursuz hale getirirsin.